وزارت نفت با همکاری وزارت امور اقتصاد و دارایی با معرفی معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی گامی بسیار مهم برای خنثی‌سازی تحریم‌های ظالمانه غرب علیه ایران، همچنین به‌کارگیری سرمایه‌های داخلی خرد و متنوع‌سازی روش‌های صادرات نفت و میعانات گازی برداشت.

وزارت نفت با همکاری وزارت امور اقتصاد و دارایی با معرفی معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی گامی بسیار مهم برای خنثی‌سازی تحریم‌های ظالمانه غرب علیه ایران، همچنین به‌کارگیری سرمایه‌های داخلی خرد و متنوع‌سازی روش‌های صادرات نفت و میعانات گازی برداشت.
به گزارش شانا، اواسط اسفندماه بود که آیین رونمایی از معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی در وزارت نفت برگزار شد. این نشست که با حضور وزیران نفت و اقتصاد و مدیران و رؤسای دو وزارتخانه و اصحاب رسانه برگزار شده بود، نقطه عطفی در تاریخ صنعت نفت و اقتصاد ایران به‌شمار می‌رود. آغاز این معاملات تحقق آرزوی دیرینه صحنه اقتصادی کشور برای عرضه نفت‌خام و میعانات گازی در بورس داخلی به‌شمار می‌رود. این اقدام در واقع مردمی‌سازی نفت است و می‌تواند ضربه‌پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز را کاهش دهد. این مهم را می‌توان تحقق بند ۱۳ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی دانست و با انتخاب مشتریان راهبردی، مشارکت‌ دادن بخش خصوصی در فروش، افزایش صادرات برق، افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی، ایجاد تنوع در روش‌های فروش، افزایش صادرات گاز و افزایش صادرات پتروشیمی محقق می‌شود که عرضه گواهی سپرده نیز یکی از این آیتم‌ها به‌شمار می‌رود.
بر اساس بند ۱۹ این سیاست‌ها، این اقدام می‌تواند با شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن از اقدام‌ها و فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و... جلوگیری کند.
گواهی سپرده چیست؟
گواهی سپرده کالایی نفت، ورقه بهاداری است که نشان‌دهنده مالکیت اشخاص بر یک بشکه نفت‌خام یا میعانات گازی است که قابلیت معامله ثانویه در بورس انرژی را دارد. با تعیین قیمت پایه فروش از سوی شرکت ملی نفت ایران و انجام فرایندهای مربوط به معاملات در بورس انرژی، مالک ورقه فارغ از نوسان‌های بازار مالک یک بشکه استاندارد از محصول خریداری‌شده می‌شود و می‌تواند این ورقه را در بازار ثانویه معامله، یا با طی مراحل قانونی نسبت به دریافت محصول خریداری‌شده اقدام کند.
گواهی سپرده برای شرکت ملی نفت ایران چه مزایایی دارد؟
با این گواهی شرکت ملی نفت ایران به‌عنوان فروشنده می‌تواند محصول خود را به قیمت روز و عادلانه در بازار جدیدی به‌فروش برساند و فعالان جدیدی به حوزه خریدوفروش وارد کند. از طرفی شرکت ملی نفت ایران قادر می‌شود سهم ریالی مورد نیاز خود را مطابق بودجه از این طریق با شرایط بهتری محقق کند، همچنین امکان جلب سرمایه‌های خارجی، سرمایه ایرانیان خارج از کشور و دارندگان سبدهای بزرگ ریالی را در پروژه‌های خود فراهم می‌کند.
گواهی سپرده چه مزایایی برای فعالان عادی و حرفه‌ای بازار دارد؟
این گواهی به‌عنوان یک ابزار مالی تازه در سبد دارایی‌های بورسی افراد قرار گرفته و ریسک‌های ناشی از نگهداری ریالی سرمایه را پوشش می‌دهد، ضمن آنکه این سپرده نخستین ابزار دلاری بازار سرمایه است و راهگشای ورود دیگر ابزارهای مالی مبتنی بر ارزهای خارجی به‌کشور خواهد بود.
فعالان عادی و حرفه‌ای بازار با استفاده از این ابزار امکان صدور واحدهای سرمایه‌گذاری مختلف مانند واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های مشترک و... را با خرید، نگهداری و استفاده از این نوع دارایی به‌عنوان دارایی پایه فراهم می‌کنند.
این گواهی همچنین ابزارهای معاملات آتی، تبعی و توکن‌های رمز ارزهای الکترونیکی را برای فعالان بازار سرمایه فعال و قابل دسترس و به طراحی شاخص بومی در قیمت‌گذاری نفت کمک می‌کند. این ابزار امکان استفاده فعالان بازار سرمایه برای توسعه ابزارهای مالی مشترک با دیگر بازارهای مالی از جمله بازار پول را فراهم می‌کند و امکان ورود پول هوشمند به بازار سرمایه را فراهم کرده و لنگری برای توسعه بازار سرمایه و حفظ ارزش به‌شمار می‌رود.
مزایای سپرده برای فعالان حوزه مالی و سرمایه چیست؟
این سپرده امکان تبدیل و نگهداری سبدهای ریالی به کالا و نگهداری آن به‌صورت دلاری را برای سرمایه‌گذاران بزرگ فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاران خرد می‌توانند با خرید واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سپرده کالایی و صندوق‌های بازارگردانی با ریسک کمتری در این بازار وارد شوند، همچنین امکان مشارکت در خریدوفروش نفت با سرمایه ریالی برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌شود و ریسک مالی بانک‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.
این اوراق پشتوانه محکمی برای ریال فراهم می‌کند و به‌صورت امن و بدون هزینه قابل نگهداری است. این ابزار امکان ورود، خروج و چرخش امن سرمایه‌های فعالان اقتصادی به کشور، همچنین امکان ورود سرمایه‌گذاران خارجی و ایرانیان خارج از کشور را به‌صورت مطمئن فراهم می‌کند و هنگام خروج سرمایه‌گذار یا برداشت سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها، ریسک ناشی از نوسانات ریال را برای سرمایه‌گذاران خارجی پوشش می‌دهد.
فعالان حوزه نفت و تجارت چه نفعی از این اوراق می‌برند؟
این ابزار امکان تبدیل و استفاده از سرمایه‌های ریالی و وثایق ریالی را در خریدوفروش نفت فراهم‌ و بازارهای جدیدی را برای فعالان دیگر حوزه‌های تحریمی در راستای ورود به تجارت نفت ایجاد می‌کند، همچنین فعالان حوزه تجارت نفت اعم از فروشندگان، سرمایه‌گذاران، بیمه‌کنندگان، حمل‌کنندگان و ... می‌توانند با خرید، استفاده و نگهداری از این اوراق به‌ روش‌های مختلف، هزینه‌های مالی خود ناشی از هزینه وثیقه، تضمین، بیمه، پوشش ریسک، سرمایه‌گذاری و ... را کاهش دهند.
این فعالان می‌توانند سرمایه در گردش مناسبی را از منابع ریالی داخلی یا ناشی از وثیقه‌گذاری دارایی‌های داخلی فراهم کنند. این ابزار امکان جلب مشارکت‌های خرد و سرمایه‌های کوچک را در این بازار برای فعالان حوزه تجارت نفت فراهم می‌کند.
امکان رفع تعهد ارزی ناشی از صادرات با خرید این اوراق برای فعالان اقتصادی و مولدسازی و قابل تحصیل کردن دارایی‌های ریالی فعالان حوزه تجارت که به‌صورت راکد مانده است، از دیگر مزایای آن به‌شمار می‌رود.
به‌طور کلی مزایایی که ذکر شد مواردی از استفاده‌های خرد و کلان در حوزه اقتصادی است و می‌توان از این ابزار مالی به‌عنوان کلاسی تازه از دارایی نام برد که به توسعه چندوجهی بازار بورس و رونق‌بخشی به این بازار کمک شایانی خواهد کرد.
ویژگی‌های گواهی سپرده نفت‌خام
استاندارد تحویل نفت خریداری‌شده بسته به نوع کشتی، بین ۷۰۰ هزار، یک میلیون و ۲ میلیون بشکه قابل‌انتقال است و تا ۲ درصد تخفیف حجمی می‌گیرد. امکان خرید حداقل هزار بشکه برای این نوع سپرده وجود دارد. این سپرده‌ها را می‌توان روزهای دوشنبه، سه‌شنبه و چهارشنبه هر هفته از ساعت ۱۱ تا ۱۴ معامله کرد و دوره معاملاتی نیز ۳۶ ماه تعیین شده است. گفتنی است هزینه انبارداری کالای خریده‌شده تا ۱۸ ماه با نرخ صفر محاسبه می‌شود.
نحوه انجام این معاملات به‌صورت حراج پیوسته و دامنه نوسان نیز نامحدود تعیین شده و محدودیت سقف دارایی نیز ندارد و واحد وزنی آن بشکه است.
شایان ذکر است که سفارش‌گذاری این کالا به‌صورت ارزی انجام می‌شود و تسویه آن به‌صورت ریالی با نرخ ETS است.
ویژگی‌های گواهی سپرده میعانات گازی
گواهی سپرده میعانات گازی نیز که قابل معامله برای صادرات نیز هست، با استاندارد تحویل ۳۰۰ هزار بشکه‌ای معامله‌ می‌شود و همچون گواهی سپرده نفت‌خام تا ۲ درصد تخفیف حجمی دارد و حداقل میزان خرید نیز معادل ۵۰۰ بشکه است و در همان‌ روزهای معاملات سپرده نفت از ساعت ۱۰:۴۵ تا ۱۴ معامله و دوره معاملاتی آن نیز ۳۶ ماهه است و کالای خریداری شده تا ۱۸ ماه با نرخ صفر انبارداری می‌شود.
این گواهی‌ها نیز حراج ناپیوسته دارند و محدوده نوسان قیمت و سقف دارایی محدود نیز ندارد و واحد وزنی آن بشکه است.
چگونه گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی بخریم؟
متقاضیان ابتدا با مراجعه به سامانه سجام اقدام به ثبت‌نام و اخذ کد بورسی می‌کنند. پس از آن افراد حقیقی با مراجعه به شرکت‌های سبدگردان دارای مجوز در سایت کدال، اقدام به دریافت کد PRX می‌کنند و افراد حقوقی با مراجعه به کارگزاران عضو بورس انرژی ایران کد PRX خود را می‌گیرند.
پس از آن انجام معاملات برخط توسط کارگزار با استفاده از نمادهای سامانه معاملاتی با ثبت درخواست سفارش به‌کارگزار مورد نظر و انجام معاملات ازسوی کارگزار انجام می‌شود.
چگونه کالای خریداری‌شده را تحویل بگیریم؟
خریدار باید ضمن اعلام درخواست تحویل به شرکت سپرده‌گذاری نسبت به معرفی کشتی به شرکت ملی نفت ایران و گرفتن تأیید آن اقدام کند و پس از آن نوبت تحویل به خریدار ابلاغ شده و کالا در موعد مقرر تحویل می‌شود.
شرکت ملی نفت ایران می‌تواند عملیات Roll Over را به وکالت از خریداران انجام دهد. اعتبار گواهی سپرده تاریخ انقضا ندارد و اگر دوره معاملاتی پایان یابد و خریدار برای تحویل اقدام نکند، بعد از کسر هزینه‌های مربوط به غلتاندن (Roll Over) گواهی به یک نماد جدید انتقال داده می‌شود.
کلام نهایی
هر ورقه گواهی سپرده معادل یک بشکه نفت‌خام یا میعانات گازی است که به ‌پشتوانه مخازن شرکت ملی نفت ایران که در بورس انرژی ایران پذیرفته شده‌اند منتشر می‌شود و اشخاص حقیقی و حقوقی امکان خرید و تحویل نفت‌خام یا میعانات گازی را طبق مقررات بازار سرمایه خواهند داشت.
این گواهی‌ها مزایای بسیاری دارند که به‌طور کلی می‌توان از مزایای خاص اقتصادی به‌دلیل راهبردی بودن محصولات حوزه انرژی، استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی ذی‌نفع، بررسی مباحث بازرگانی و تحویل به‌صورت موازی، اثرپذیری قیمت‌گذاری از بازار بورس، قیمت‌گذاری صحیح و حرفه‌ای، معاملات واقعی فعالان در قالب سازوکار بازار، ابزار پوشش ریسک تورم (دارایی شناور)، حمایت ملموس و قانونی، ابزار توثیق و تضمین، ابزار فروش و توسعه بازار و ابزار تهاتر یاد کرد.
در واقع معرفی معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی، انجام کاری نشدنی و در راستای منویات مقام معظم رهبری بود که در جمع روحانیون شیعه و اهل سنت کرمانشاه فرمودند: بروید سراغ کارهای نشدنی تا بشود. تصمیم بگیرید بر برداشتن کارهای سنگین تا بردارید.