دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) بزرگ‌ترین خطر برای بازار گاز را کاهش سرمایه‌گذاری خواند و گفت: از سال ۲۰۱۴ میلادی تاکنون شاهد بوده‌ایم که مجموعه‌ای متشکل از قیمت‌های پایین گاز طبیعی، وجود روایتی گمراه‌کننده مبنی بر سازگار نبودن گاز طبیعی با کاهش تغییرات اقلیمی همچنین فشارهای محیط زیستی سبب کاهش سرمایه‌گذاری شده است.

دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) بزرگ‌ترین خطر برای بازار گاز را کاهش سرمایه‌گذاری خواند و گفت: از سال ۲۰۱۴ میلادی تاکنون شاهد بوده‌ایم که مجموعه‌ای متشکل از قیمت‌های پایین گاز طبیعی، وجود روایتی گمراه‌کننده مبنی بر سازگار نبودن گاز طبیعی با کاهش تغییرات اقلیمی همچنین فشارهای محیط زیستی سبب کاهش سرمایه‌گذاری شده است.
محمد حامل اول ژانویه سال ۲۰۲۲ کار خود را به‌عنوان چهارمین دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز آغاز کرد. او اهل الجزایر است و با مدرک مهندسی معدن و اقتصاد سابقه ۳۹ سال فعالیت در حوزه‌های مختلف دنیای انرژی را دارد. دبیرکل جی‌ئی‌سی‌اف بیش از پنج سال مشاور ارشد دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و هفت سال رئیس دپارتمان مطالعات انرژی اوپک بوده است.
حضور دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز در بیست‌وششمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در تاریخ ۲۳ تا ۲۶ اردیبهشت‌ماه این فرصت را فراهم آورد تا شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) گفت‌وگویی با محمد حامل درباره آخرین تحولات بازار گاز داشته باشد.
وی در این گفت‌وگو ارزیابی درباره پیامدهای تنش میان روسیه و اوکراین را زود دانست و بیان کرد: چشم‌انداز جهانی گاز که دسامبر سال قبل (۲۰۲۱) نهایی و ماه فوریه سال ۲۰۲۲ میلادی منتشر شد، به‌روشنی نشان می‌دهد به‌طورکلی تقاضای انرژی با افزایش قابل‌توجه حدود ۲۹ درصدی، به‌ویژه در زمینه گاز طبیعی همراه خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود سهم اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز از عرضه جهانی به ۴۸ تا ۵۰ درصد افزایش یابد.
متن کامل گفت‌وگوی شانا با محمد حامل، دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز در ادامه می‌آید:
همان‌طور که مطلع هستید تنش‌های مداوم میان اوکراین و روسیه، بازارهای انرژی جهان را تحت تأثیر قرار داده است. اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت تنش‌های میان کی‌یف و مسکو را بر بازار انرژی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
معتقدم ارزیابی همه پیامدهای این رویداد هنوز بسیار زود است، اما بدیهی است که پیامدهای ماندگاری در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت خواهد داشت. در زمینه گاز طبیعی، ممکن است شاهد پیکربندی مجدد جریان‌های فیزیکی گاز طبیعی، احتمال سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی گاز طبیعی، گسترش تجارت ال‌ان‌جی و افزایش هزینه‌های عرضه باشیم، همچنین ممکن است به سرمایه‌گذاری در زمینه گاز طبیعی اهمیت بیشتری داده شود. ما در مجمع کشورهای صادرکننده گاز این تحولات را رصد می‌کنیم و امیدوارم در چشم‌انداز جهانی گاز که قرار است تا پایان امسال منتشر شود، در موقعیتی قرار داشته باشیم تا پیامدهای آتی را بهتر ارزیابی کنیم.
شما فکر می‌کنید تحولات مداوم، تصمیم‌های آینده مجمع کشورهای صادرکننده گاز را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
همان‌طور که می‌دانید، مجمع کشورهای صادرکننده گاز یک مجمع میان‌دولتی متشکل از ۱۹ کشور عضو است. من خوش‌بین هستم که این مجمع تعداد اعضای خود را در آینده افزایش دهد. کشورهای عضو این مجمع حدود ۷۰ درصد ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارند. این کشورها هم‌اکنون حدود ۵۵ درصد عرضه گاز طبیعی را به خود اختصاص می‌دهند، بنابراین به‌طورکلی کشورهای بسیار مهمی برای سامانه‌های انرژی جهان، به‌ویژه سامانه‌های گاز طبیعی به‌شمار می‌روند. چشم‌انداز جهانی گاز که در ماه دسامبر سال قبل (۲۰۲۱) نهایی و ماه فوریه سال ۲۰۲۲ میلادی منتشر شد، به‌روشنی نشان می‌دهد به‌طور کلی تقاضای انرژی با افزایش قابل‌توجه حدود ۲۹ درصدی، به‌ویژه در زمینه گاز طبیعی، همراه خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود سهم اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز از عرضه جهانی به ۴۸ تا ۵۰ درصد افزایش یابد.
در میان‌مدت یا بلندمدت؟
در سال ۲۰۵۰ میلادی، بنابراین بسیار خوش‌بین می‌مانیم. معتقدیم تقاضای گاز طبیعی همچنان افزایش خواهد یافت و در حقیقت گاز طبیعی در کمک به رشد اقتصاد جهان، ریشه‌کن کردن فقر همچنین کمک به حفاظت از محیط زیست، هم در سطح بومی و محلی در زمینه بهبود کیفیت هوا در کلان‌شهرها و هم در سطح جهانی در زمینه کاهش تغییرات اقلیمی، نقشی اساسی ایفا خواهد کرد.
بزرگ‌ترین تهدید بالقوه برای بازار گاز را در آینده چه می‌دانید؟
خب، من فکر می‌کنم مخاطره‌های مربوط به همه سامانه‌های انرژی به‌طورعمده از اقتصاد، سیاست، فناوری و انتخاب‌های مصرف‌کنندگان ناشی می‌شود. در حقیقت، همه این محرک‌ها به یکدیگر وابسته‌اند، اما از آنجایی که از من درباره تهدید اصلی پرسیدید، باید بگویم این یک خطر است، نه تهدید و این خطر، سرمایه‌گذاری اندک است. باید بگویم از سال ۲۰۱۴ میلادی تاکنون شاهد بوده‌ایم که مجموعه‌ای متشکل از قیمت‌های پایین گاز طبیعی، وجود روایتی گمراه‌کننده مبنی بر سازگار نبودن گاز طبیعی با کاهش تغییرات اقلیمی همچنین فشارهای زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی بر برخی عوامل و شرکت‌های مالی که البته به‌دلیل اثرات نامطلوب همه‌گیری جهانی ویروس کرونا تشدید شده، سبب کاهش سرمایه‌گذاری در بخش گاز شده است. افزون بر این، در سه ماه چهارم پارسال، تأثیر کاهش سرمایه‌گذاری‌ها را در افزایش شدید قیمت‌های عرضه تک‌محموله گاز طبیعی مشاهده کرده‌ایم، بنابراین معتقدم سرمایه‌گذاری اهمیت دارد، البته صنعت ما به منابع قابل‌توجه سرمایه‌گذاری نیاز دارد. بازگشت سرمایه در سرمایه‌گذاری‌های صنعت نفت زمان‌بر است، از این رو به ثبات، پیش‌بینی و پشتیبانی نیاز دارد. فکر می‌کنم نیاز داریم جی‌ئی‌سی‌اف نقش حمایتی خود را از این موضوع که گاز طبیعی می‌تواند همراه با انرژی‌های تجدیدپذیر مؤثر واقع شود، بیشتر کند. گاز طبیعی با توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر همسو است، بنابراین گاز طبیعی در کنار انرژی‌های تجدیدپذیر نقش مهمی به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه ایفا خواهد کرد. معتقدم هم‌اکنون استفاده از گاز به جای زغال‌سنگ در کشورهای در حال توسعه، واقع‌بینانه‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین راه کاهش است.
مهم‌ترین اقدام‌هایی که اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز قصد دارند برای ارتقای نقش خود در بازار گاز انجام دهند، چیست؟
من از طرف کشورهای عضو صحبت نمی‌کنم، بلکه از طرف مجمع صحبت می‌کنم، بنابراین مسلم است که این موضوع در بیانیه ششمین اجلاس سران کشورها و دولت‌های مجمع کشورهای صادرکننده گاز در دوحه مطرح و تأکید شده است که جی‌ئی‌سی‌اف به‌عنوان یک مجمع باید نقش حمایتی خود را پررنگ کند، توجه جهان را نسبت به خود بیشتر کند، تعداد اعضای خود را افزایش دهد، همچنین گفت‌وگو با تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و سازمان‌های بین‌المللی و بین دولتی را بیشتر کند. ما کار روی این اولویت‌ها را آغاز کرده‌ایم. به‌تازگی با مشارکت همه کشورهای عضو یک کارگروه ویژه در زمینه استراتژی بلندمدت تشکیل داده‌ایم تا راهبرد مجمع را بررسی کنیم و ببینیم که برای برآورده کردن نیازمندی‌ها، تصمیم‌ها و رهنمودها چه اقدامی باید انجام دهیم. رهنمودهایی که در نشست سران در ماه فوریه دریافت کرده‌ایم.
قیمت گاز در ماه‌های اخیر به اوج خود رسیده است. آیا دوران گذار انرژی از نفت و گاز به انواع دیگر انرژی را پیش‌بینی می‌کنید؟
قیمت‌های عرضه تک‌محموله گاز در واقع بیشتر شده است. همان‌طور که پیش‌تر گفتم، قیمت‌ها از ژوئیه سال گذشته شروع به افزایش کرده و عمدتاً به‌دلیل کاهش سرمایه‌گذاری، بهبود شرایط پس از همه‌گیری جهانی ویروس کرونا و دیگر عوامل مرتبط با آب‌وهواست، اما در حقیقت، قیمت همه کالاها و نه فقط گاز طبیعی افزایش یافته است. شاید یادآوری این نکته مهم باشد که قیمت گاز طبیعی از سال ۲۰۱۴ میلادی بسیار پایین بوده است و این برای کشورهای صادرکننده زیان‌آور بود، اما معتقدم این موضوع برای شرکت‌های گاز و در بلندمدت حتی برای مصرف‌کنندگان نیز آسیب‌زننده است. افزون بر این، امروز اگر قیمت‌های عرضه تک‌محموله نسبت به گذشته نسبتاً بالا باشد، قیمت گاز در قراردادهای بلندمدت بسیار پایین‌تر است.
افزون بر این، اگر به قیمت‌ها در ایالات متحده نیز نگاهی بیندازید، به این اندازه بالا نیستند، بنابراین این تصور که قیمت‌های گاز طبیعی بسیار بالا است، در واقع ناشی از قیمت عرضه تک‌محموله است، اما این موضوع برای همه قیمت‌های گاز نیست. تا آنجا که به این پیامدها مربوط می‌شود. ما معتقدیم به جذب سرمایه‌گذاری بیشتر کمک خواهد کرد. محدودیت عرضه موجود در بازار ممکن است در کوتاه‌مدت و میان‌مدت ادامه یابد، زیرا موج جدید پروژه‌های ال‌ان‌جی بیشتر در حدود سال‌های ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۷ میلادی آغاز می‌شود.
به همین‌ دلیل، باید بگویم همه مشارکت‌ها در زمینه عرضه با استقبال روبه‌رو می‌شود و من نسبت به وضع بازارهای گاز طبیعی در میان‌مدت همچنین در بلندمدت خوش‌بین هستم، زیرا واقعیت این است گاز طبیعی که سوختی پاک به‌شمار می‌رود، هنگامی که سامانه‌های برق به منابع برق تجدیدپذیر متناوب وابسته هستند، سبب ایجاد پایداری در آنها می‌شود. گاز طبیعی برای تأمین و برآورده کردن نیازهای انرژی جهان بسیار اهمیت دارد، بنابراین من نسبت به آینده گاز طبیعی بسیار خوش‌بینم. تقاضای گاز طبیعی از سال ۲۰۱۰ میلادی تاکنون ۲۶ درصد افزایش داشته است. این میزان بالاترین رشد در میان انرژی‌های هیدروکربوری در دهه گذشته بوده است. یقین دارم که آینده آن حتی روشن‌تر است.
به‌عنوان پرسش پایانی، جواد اوجی، وزیر نفت ایران در نشست مجمع کشورهای صادرکننده گاز که ماه فوریه (اسفندماه) برگزار شد بیان کرد تحریم‌های اعمال‌شده بر بخش انرژی مغایر با قوانین بین‌المللی است و می‌تواند همه کشورهای عضو جی‌ئی‌سی‌اف را از نظر نقش آنها در بازار تحت تأثیر قرار دهد. نظر شما در این مورد چیست؟
در بیانیه ششمین نشست سران جی‌ئی‌سی‌اف در دوحه، رهبران این مجمع نسبت به اعمال محدودیت‌های اقتصادی یکجانبه بدون تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد ابراز نگرانی کردند، زیرا این محدودیت‌ها تأثیر نامطلوبی بر عرضه گاز طبیعی می‌گذارد. این تحریم‌ها تأثیر نامطلوبی بر تجارت گاز طبیعی و برقراری ثبات در بازار نیز دارند و در واقع نه‌تنها به تولیدکنندگان، بلکه به مصرف‌کنندگان نیز آسیب می‌رسانند.