اخبار نفت: قتل عام جمعه سیاه، انقلاب را به داخل خانه ها راند. در بیش از دو ماه بعدی هیچ تظاهرات بزرگی برپا نشد. در عوض، ایرانیان به اشکال کم خطرتری از اعتراض روی آوردند: اعتصاب ها.

اخبار نفت: قتل عام جمعه سیاه، انقلاب را به داخل خانه ها راند. در بیش از دو ماه بعدی هیچ تظاهرات بزرگی برپا نشد. در عوض، ایرانیان به اشکال کم خطرتری از اعتراض روی آوردند: اعتصاب ها. در طول یک ماه پس از 17 شهریور، اعتصاب های خودسرانه در سراسر کشور رواج یافت. آغازگر آنها اعتصاب پالایشگاه نفت تهران از 18 شهریور بود...مهمترین اعتصابی که رخ داد اعتصاب صنایع نفتی بود که مایه حیات مالی رژیم بودند. کارگران صنعت نفت در اوایل آبان دست از کار کشیدند و طی دو هفته، صادرات نفت ایران را از بیش از پنج میلیون بشکه در روز به پایینتر از دو میلیون بشکه در روز رساندند.
کارگران دست به اعتصاب زدند بدون آنکه فهرست روشنی از درخواست هایشان در ذهن داشته باشند، بلکه هدفشان بیشتر مشارکت در جو مخالفتی بود که دیگر بخش های اقتصاد، پیش از آن ها ساختن آن را شروع کرده بودند. یکی از رهبران کارگری در صنعت نفت به یاد می آورد که «ما مجبور بودیم اهدافمان را مشخص کنیم» و این کار عمده وقت کمیته اعتصاب را به خود مشغول کرده بود: «هر کس چند درخواست در ذهنش داشت، اما باید همه آنها با هم جمع می شد و در قالب یک فهرست به کمپانی ارائه می شد.» حداقل چیزی که می شود گفت درباره فهرستی که نهایتا آماده شد این است که جاه طلبانه بود:
«پایان حکومت نظامی، انسجام و همراهی کامل با معلمان در اعتصاب، و آزادی بی قید و شرط تمام زندانیان سیاسی. درخواست های اقتصادی ما مشتمل است بر ایرانی سازی صنعت نفت، تمام ارتباطات باید با زبان فارسی انجام شود، و تمام کارکنان خارجی باید کشور را ترک کنند...دومین تقاضای اقتصادی ما این است که تبعیض علیه کارمندان و کارگران زن پایان یابد. سومین تقاضای ما اجرایی شدن قانونی است که اخیرا در رابطه با تامین مسکن کارگران و کارمندان صنعت نفت در هر دو مجلس تصویب شده است. درخواست دیگر ما بازبینی در قوانین و قواعد مربوط به دوران بازنشستگی کارکنان است. درخواست نهایی ما حمایت از درخواست های کارگران بخش تولید است. کارگران بخش تولید درخواستهایی کرده بودند که در لیستی که کارمندان صنعت نفت ارائه دادند نیامده بود. آن درخواست منحل شدن ساواک بود.»
گروهی از علمای دینی در تهران اعتصاب های شرکت نفت در نیمه دوم شهریورماه را خوشامد گفتند اما دیگران را دعوت نکردند که از الگوی آنها پیروی کنند. یک ماه بعد در نیمه مهرماه، خمینی اشاره ای گذرا به تمام اعتصابات و اعتراضات سراسر ایران کرد. با این حال یک ماه دیگر باقی مانده بود تا خمینی صحبت درباره اعتصاب های عمومی گسترده را آغاز کند: «بر ملت شریف ایران است که در مواقعی که کارگران و کارمندان شرکت نفت و سایر موسسات و ادارات دولتی دست به اعتصاب می زنند از آنان با کمال احترام پشتیبانی کنند».
 
منبع: کتاب «انقلاب تصورناپذیر ایران» نوشته چارلز کرزمن؛ ترجمه محمد ملاعباسی؛ انتشارات ترجمان علوم انسانی