روزِ جهانی کارگر از ۱ مه ۱۸۸۶ نامگذاری شد؛ روزی که یادبود اعتراضات منسجم کارگران آمریکایی است که برای نخستین بار در این روز دست به اعتصاب سراسری زدند

اخبار نفت: روزِ جهانی کارگر از ۱ مه ۱۸۸۶ نامگذاری شد؛ روزی که یادبود اعتراضات منسجم کارگران آمریکایی است که برای نخستین بار در این روز دست به اعتصاب سراسری زدند و از آن زمان بیش از یکصد و سی و پنج سال است که هر ساله در روز یکم ماه مه برابر با یازدهم اردیبهشت در سراسر جهان برگزار می‌شود. کارگران نفت هم در ایران از این قاعده مستثنی نیستند.

آنگونه که علی الله جانی، كارشناس اسناد مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت نوشته، نخستین اعتصاب کارگری در صنعت نفت، در سال ۱۳۰۱ خورشیدی در پالايشگاه نفت آبادان شکل گرفت که طی آن تعداد زیادی از كارگران ايراني دست از كار كشيدند و خواهان افزايش صد درصدي دستمزد خود شدند. اين حركت كارگران ايراني، مورد حمايت كارگران هندي پالايشگاه قرار گرفت و آن‌ها هم به اعتصاب پيوستند. اما سربازان انگليسی به اعتصاب كنندگان حمله كردند و دو هزار هندي را اخراج كردند. همزمان مقامات شركت نيز براي خواباندن اعتصاب، ۷۵ درصد به سطح دستمزدها كه تنها روزي ۵ پنس بود افزودند.

اما اعتصاب سال ۱۳۰۸ که همزمان با روز کارگر برگزار شد، مهمتر و گسترده تر بود. در اوايل سال ۱۳۰۸ «سرجان كدمن» منشي كل شركت نفت انگليس و ايران، براي مذاكره در باب تمديد قرارداد نفت به ايران سفر مي‌كند. اتحاديه كارگران چون تصور مي‌كرد تجديد قرارداد يك عمل ظالمانه و امپرياليستي است، تصميم مي‌گيرد در ماه مه همان سال (ارديبهشت ۱۳۰۸) در اعتراض به سفر كدمن اعتصابی را به راه بياندازد. در نتيجه در تاريخ ۱۱ اردیبهشت ۱۳۰۸ تعداد چهارده هزار و به روایتی يازده هزار نفر از كارگران، دست از كار مي‌كشند. از طرفي زنان كارگران نيز به اعتصاب كنندگان مي‌پيوندند. در اين بين رهبران اعتصاب، خواسته‌هاي كارگران را بدين شرح اعلام مي‌دارند:

1- داشتن نمايندگي در اداره‌ كار و در معاينه‌هاي پزشكي با اشاره‌ي ويژه به كار و بيكاري كاركنان

2- افزايش دستمزد كارگران برابر ۴۵ ريال در هر ماه كه پيشتر در ۱۹۲۳ دستمزد داده مي‌شد

3- مرخصي با حقوق

4- شش ساعت كار در روز

5- دريافت خانه‌هاي شركتي يا اجاره بها

6- جلوگيري از فسخ‌های [اخراج] بيشتر در آبادان يا جاهاي ديگر

7- استخدام كردن صنعتگران ايران با قرارداد همانند كارگران قراردادي هندي

8- رسيدگي به همه شكايت‌ها توسط مقام‌هاي پليس ايران

9- قرار گرفتن كاركنان ايراني در وضع كارگران هندی

10- حل منازعه‌هاي موجود ميان اروپائيان و ايرانيان يا ميان شركت و ايرانيان به داوري دادگاه‌هاي ايراني

11- برقراري وظيفه در ازاي خدمت طولاني يا بيكار شدن به سبب بيش از حد نياز بودن به‌جاي انعام دادن، وظيفه و مستمري بايد پس از مرگ كاركنان به فرزندان آن‌ها داده شود

🔻اما روساي شركت از قبول خواسته‌هاي كارگران سرباز زدند و نیروهای گارد پالایشگاه با آن‌ها درگير شدند. اعتراض كارگران شدت يافت و به بيرون از پالايشگاه سرايت كرد و به سرعت، آغاجري و مسجد سليمان را تحت تأثير قرار داد. مسئولين شركت كه از كنترل اوضاع ناتوان بودند خواهان مداخله‌ نيروي دريايي بريتانيا مستقر در بصره شدند. بدين ترتيب ناو جنگي «سيكلامن» به همراه چند قايق توپدار از بصره به سمت آبادان حركت كرد. همزمان با این تحولات، نيروهايي از ارتش ايران به همراه پليس خوزستان به اعتصاب كنندگان يورش برده و بيش از ۵۰۰ نفر و از جمله سران اعتصاب‌گران را بازداشت كردند. 

🔻بدين شكل اعتصاب پايان پذيرفت و مسئولين شركت براي آن كه در آينده از وقوع حوادث مشابه جلوگيري كنند با بعضي از خواسته‌هاي كارگران موافقت كردند. از جمله آن كه حقوق كارگران را از پانزده تا پنجاه درصد افزايش دادند، كليه‌ كارگران بي‌كار آبادان را استخدام كردند، براي كارگران با سابقه، مسكن تهيه كردند. يوسف افتخاري و رحیم همداد كه از سران اعتصاب بودند به تهران منتقل شده و پس از بازجويي، بدون آن‌كه در دادگاهي محاكمه شوند، به زندان انفرادي در زندان تازه تأسيس قصر منتقل شدند. سرانجام یوسف افتخاری که از موسسین اتحادیه کارگری در پالایشگاه آبادان ، پیش از اعتصاب آن سال بود، به همراه اعضاء معروف «گروه ۵۳ نفر» در مهرماه سال ۱۳۲۰ چند روز پس از خروج رضاشاه از کشور، آزاد شد.