روسیه نفت خود را کجا خواهد فروخت؟

قیمت نفت بین نگرانی‌ها نسبت به رکود و افت تقاضا و ادامه محدودیت عرضه، گیر کرده است اما بسیاری در صنعت نفت نگران هستند کمبود عرضه با اجرای ممنوعیت اتحادیه اروپا برای واردات نفت روسیه در دسامبر و اجرای ممنوعیت مشابه برای واردات فرآورده‌های نفتی روسیه در فوریه سال ۲۰۲۳، تشدید شود.
به گزارش ایسنا به نقل از رویترز، صنعت نفت هفته گذشته با کنفرانس APPEC ۲۰۲۲ در آسیا، نخستین گردهمایی حضوری خود را برگزار کرد و ابهامات درباره چگونگی اجرایی شدن این ممنوعیت و چگونگی تطبیق صنعت با آن، فراوان است. می‌توان با اطمینان گفت عده معدودی در صنعت تصور می‌کنند که این ممنوعیت، ایده خوبی است؛ نه تنها از نظر ریسک عرضه بلکه از نقطه نظر افزایش هزینه های اجرای تحریم‌ها، کرایه و موارد دیگر و همیشه، بعضی از بازیگران بازار راههایی را برای دور زدن آنچه در واقع یک مداخله دولتی در مهمترین بازار کالایی جهان است، پیدا می‌کنند.
اروپا در حال حاضر حدود دو میلیون بشکه در روز نفت خام و حدود یک میلیون بشکه در روز فرآورده‌های نفتی از روسیه دریافت می‌کند.
طبق برنامه فعلی، این واردات به اروپا دیگر ادامه پیدا نخواهد کرد اما می‌تواند در بازار جهانی تحت مکانیزم سقف قیمت که توسط اتحادیه اروپا، آمریکا و هم پیمانانش تعیین می شود، بماند. پالایشگاه‌ها، بیمه گران، کشتیرانان و معامله‌گران تنها در صورتی که به این سقف قیمت و تدابیر مرتبط با آن پایبند بمانند، می‌توانند معاملات نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه را انجام دهند.
هدف از این مکانیزم، در ابتدا حفظ جریان نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه در بازار جهانی است اما در قیمت بسیار پایین‌تری که نوعی تنبیه برای مسکو بر سر حمله نظامی به اوکراین است.
عوامل ریسک متعددی وجود دارند که در حال حاضر معلوم نیستند که اصلی‌ترین آنها این است که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، سقف قیمت برای صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی را می‌پذیرد یا آن طور که تهدید کرده، عرضه را متوقف می‌کند تا اقتصادهای غربی را فلج کرده و عزم آنها را تضعیف کند.
با فرض این که پوتین با ادامه جریان صادرات تحت یک سقف قیمت موافقت می‌کند، مشکل بعدی، پایبندی به مقررات تحریم و مسائل لجستیکی است. سقف قیمت در نظر گرفته شده برای صادرات روسیه، هنوز اعلام نشده است اما احتمالا قیمت مناسبی در مقایسه با تخفیف‌هایی خواهد بود که نسبت به بهای معاملات نفت برنت عرضه می‌کند.
نفت برنت هفته گذشته به پایین‌ترین رکورد ۹ ماه اخیر نزول کرد و از اوت، به دلیل واهمه از وقوع رکود اقتصاد جهانی، تقریبا ۲۰ درصد کاهش قیمت داشته است. فرض بگیریم که قیمت نفت برنت تا دسامبر هنگامی که این ممنوعیت اجرایی می‌شود ۸۰ دلار و سقف قیمت نفت روسیه ۶۰ دلار خواهد بود. با این تخفیف، احتمالا کشورهایی در آسیا مانند چین و هند و همچنین واردکنندگان کوچک‌تر در آفریقا مانند آفریقای جنوبی علاقمند به خرید دو میلیون بشکه در روز نفت روسیه خواهند بود که دیگر جایی در بازار اروپا ندارد.
اگر تقاضا برای این نفت ارزان، از عرضه فراتر رفته، مشکل تقلب یا دور زدن سقف قیمت، پیش خواهد امد. بازیگرانی در صنعت نفت هستند که به دور زدن تحریم‌ها کاملا آشنا هستند. با این حال، آمریکا و اتحادیه اروپا ممکن است مشکلی با تقلب در خصوص سقف قیمت با توجه به این که پول چطور تقسیم می شود، نداشته باشند. یک مقام خزانه‌داری آمریکا در کنفرانس APPEC اظهار کرد: اگر معامله‌گران و پالایشگاه‌ها از دور زدن سقف قیمت پول دربیاورند واقعا مشکلی نیست. مشکل زمانی خواهد بود که بخشی از پول حاصل از قیمت بالاتر از سقف تعیین شده به روسیه برسد. اما حتی در این سناریو هم تا زمانی که مسکو قیمت کامل نفت خود را دریافت نکند، برنامه مجازات روسیه موثر واقع شده است.
ریسک اصلی طرح سقف قیمت برای نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه و تغییر کریدورهای تجارت جهانی این است که لجستیک قادر به پاسخگویی نباشد. اگر قرار باشد نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه به جای اروپا، به آسیا بروند، نفتکش‌های بیشتری برای حمل آنها نیاز خواهد بود زیرا مدت سفر این محموله‌ها طولانی‌تر می‌شود. در طرف دیگر این معادله، اروپا به واردات نفت بیشتر از مناطق دیگر نیاز خواهد داشت و محموله‌های جایگزین نفت روسیه احتمالا از آفریقا، خاورمیانه و آمریکا می آیند. تمام این موارد به هزینه و پیچیدگی تجارت جهانی اضافه می‌کنند و احتمالا به محدود شدن عرضه منجر می‌شوند حتی اگر عرضه‌ای وجود داشته باشد. بخشی از نفت روسیه که سابق بر این به اروپا می‌رفت به دلیل محدودیتهای زنجیره تامین، قادر نخواهد بود جای دیگری برود.
صنعت نفت احتمالا ترجیح می‌دهد اروپا و آمریکا محدودیت روی نفت روسیه اعمال نکنند اما از نقطه نظر سیاسی، در حال حاضر چنین گزینه‌ای وجود ندارد. این که صنعت بتواند به وقتش خود را با این شرایط تطبیق دهد و این که پوتین چه واکنشی نشان خواهد داد، ریسکهایی هستند که باعث می‌شوند نرخ پریمیوم ریسک روی قیمتهای نفت بماند.