آیا مسکو برنامه گازی بی‌نظیر بوتو را عملیاتی می‌کند؟

کارشناس ارشد حوزه انرژی گفت: ما چندین میلیارد هزینه کرده و خط لوله را تا مرز پاکستان احداث کردیم، پاکستان هم به لحاظ شبکه وضع خوبی دارد و مشکلی برای دریافت گاز ندارد و تنها موضوع تفاهم با پاکستان است که بتوانیم گاز را با قیمت معقولی صادر کنیم.
به گزارش ایلنا، شفقت علی خان سفیر پاکستان در مسکو ابراز امیدواری کرد که ساخت خط لوله گاز پاکستان استریم در سال 2023 آغاز شود.
او تاکید کرده است: اسلام‌آباد این پروژه را یک پروژه استراتژیک می‌داند و از نظر اراده سیاسی هیچ مانعی برای اجرای آن وجود ندارد.
توافقنامه در مورد ساخت خط لوله گاز شمال-جنوب (پاکستان استریم) توسط روسیه و پاکستان در اکتبر 2015 امضا شد. چارچوب زمانی اجرای پروژه از آن زمان تاکنون بارها به تعویق افتاده است.
چالش تعیین قیمت گاز صادراتی در ایران
سیدمهدی حسینی درباره امکان اجرای پروژه یاد شده با وجود برنامه صادرات گاز ایران به پاکستان و هند به ایلنا گفت: پروژه ما انجام شده و خط لوله صلح را تا مرز پاکستان رسانده‌ایم، اما آنچه اجازه نداد این پروژه اجرایی شود دو موضوع بود؛ نخست فرمول قیمت‌گذاری گاز است، در کشور ما کسی جرات نمی‌کند گاز را کمتر از گازی که به ترکیه ارسال می‌کنیم قیمت‌گذاری کند، زمان قرارداد با ترکیه نه ما و نه اربکان اطلاعات درستی از نحوه قیمت‌گذاری نداشتیم، بنابراین نرخ‌ها قدری بالاتر از معمول تنظیم شد. اکنون همه در کشور ما به دنبال این هستند که قیمت گاز صادراتی با همان نرخی باشد که به ترکیه می‌فروشیم، در حالی که هر بازار شرایط خاص خود را دارد، قطعا بازار پاکستان با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، افغانستان و ترکیه و عراق متفاوت است، بنابراین هر قیمتی بستگی به بازار و ویژگی‌های آن دارد.
پاکستان گاز را به قیمت نفت کوره می‌خواست
وی افزود: سال‌ها قبل زمان بی‌نظیر بوتو در سفری که با آقای آقازاده به پاکستان داشتیم قرار بود در مورد دو پروژه مذاکراتی داشته باشیم که یکی صادرات گاز به پاکستان بود، در مورد قیمت گاز بوتو گفت ما اکنون نفت‌کوره مصرف می‌کنیم و گاز قرار است جای نفت‌کوره را بگیرد، بنابراین قیمت گاز دریافتی باید با نفت‌کوره رقابت کند. در نتیجه باید بدانیم ویژگی‌های بازارها متفاوت است مثلا ترکیه بیشتر گاز را هم مصرف می‌کند و هم می‌فروشد در حالی که پاکستان مصرف‌کننده است.
کارشناس ارشد حوزه انرژی تصریح کرد: آن زمان مشکل دیگر اینکه قرار بود گاز از پاکستان به هند هم برود که به گفته بوتو باید ارتش پاکستان تصمیم‌گیری می‌کرد که یکی از محدودیت‌های سیاسی دو کشور بوده است گرچه منطقی بود که هند از پاکستان گاز دریافت کند، در هر حال ما چندین میلیارد هزینه کرده و خط لوله را تا مرز پاکستان احداث کردیم، پاکستان هم به لحاظ شبکه وضع خوبی دارد و مشکلی برای دریافت گاز ندارد و تنها موضوع تفاهم با پاکستان است که بتوانیم گاز را با قیمت معقولی صادر کنیم.
روس‌ها پروژه را به سرانجام می‌رسانند؟
وی در ادامه گفت: اصولا تجربه نشان می‌دهد روس‌ها در اجرای پروژه‌ها فعال نبوده‌اند مثلا در فاز 4 و5 گازپروم برنده بود اما کاری انجام نداد، هرچند نمی‌توان گفت همچنان به همین شکل باقی مانده‌اند شاید اکنون روس‌ها بخواهند کارهای بهتری انجام دهند.
افغانستان هم مدعی صادرات گاز است
حسینی درباره به صرفه بودن دریافت گاز از ایران یا روسیه بیان کرد: به طور کلی همیشه همسایه‌ها به دلایل متعدد نسبت به هم اولویت دارند، یکی در موضوع هزینه‌ها و دیگری اولویت دیپلماسی است. مهمترین وزنی که روابط سیاسی در تمام دنیا را همسایه‌ها می‌دهند بنابراین منطقی است که پاکستان از ما گاز دریافت کند. زیرا زیرساخت‌ها فراهم است فقط باید موضوع قیمت حل شود، البته ممکن است این تردید را داشته باشند که آیا ما می‌توانیم گاز مورد نیازشان را تامین کنیم یا خیر؟ چون خودمان همیشه گفته‌ایم که در زمستان به مشکل برمی‌خوریم، اگر اطمینان بدهیم نیازشان تامین می‌شود پاکستان قطعا باید اولویت دریافت را از ایران قرار دهد، دوم اینکه اگر قرار باشد از روسیه گاز را دریافت کنند این خط لوله یا باید از مسیر ایران و یا افغانستان عبور کند، اکنون افغانستان مدعی است که میدان گازی کشف کرده و یکی از برنامه‌هایی که برزیل برای این کشور داشته که میدان را توسعه دهند و گاز را به پاکستان و هند ببرند.
گاز ایران منطقی‌تر است یا روسیه؟
وی ادامه داد: اگر خط لوله از ایران عبور کند منطقی این است که از شبکه ما استفاده شود، مگر اینکه ما باتوجه به کمبود گازی که داریم در تفاهماتی که با روسیه انجام می‌دهیم گاز روسیه را سواپ کنیم و از آن مسیر به پاکستان برود، خصوصا که شبکه گازی شمال-جنوب را داریم و حق ترانزیت را هم دریافت کنیم.
حسینی خاطرنشان کرد: در هر حال اگر قرار باشد گاز از مسیر افغانستان عبور کند علاوه بر صعب‌العبور بودن مسیر امنیت هم باید حفظ شود و اینها میلیاردها دلار هزینه دارد، سوال اینکه آیا رو‌س‌ها در شرایط اقتصادی هستند که بخواهند این پروژه را اجرایی کنند؟ هر چند به دلیل کم کردن صادرات به اروپا گاز اضافه در اختیار دارند و می‌توانند به دیگر کشورها صادر کنند.
ایران مسیر ترانزیت گاز روسیه می‌شود؟
وی با اشاره به ضررها و فواید احتمالی پروژه برای ایران تاکید کرد: اگر روسیه از خط ایران استفاده کند روابط استراتژیک و راهبردی که با روس‌ها تعریف شده تقویت می‌شود، دوم اینکه از سواپ گاز حق ترانزیت دریافت می‌کنیم مثل کاری که ترکیه با صادرات گاز روسیه و آذربایجان به اروپا انجام می‌دهد، ضمنا در منطقه هم از نظر سواپ گاز نقش‌آفرینی خواهیم کرد. اما ضرر آن اینکه ما قرار نیست برای خودمان در بازاری که می‌توانستیم گاز خودمان را بفروشیم رقیب ببریم، پتانسیل گاز در کشور ما بالا است، کافی است سرمایه‌گذاری کنیم و گاز را برداشت کنیم.
این تحلیلگر بازار انرژی گفت: هرچند در صورت ایجاد مسیر عبوری از ایران، ما در بازار پاکستان و هند برای خودمان رقیب تعریف کرده‌ایم اما بازار انرژی جای بازی زیادی دارد و این هنر مذاکره‌کنندگان است تا منافع ما حفظ شود، اگر بازاری را می‌دهیم؛ می‌توانیم بازار دیگری بگیریم مثلا اگر پاکستان را به روسیه واگذار کنیم در قبال آن می‌توانیم بخشی از سهم بازار اروپا را از روس‌ها بگیریم و این معاملات در مذاکرات شدنی است.