نفت، روابط ایران و عربستان و چهار نکته

اخبار نفت: برقراری مجدد روابط ایران و عربستان، مهمترین خبرهای روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ بود. بهبود روابط با عربستان و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، روزنه‌های تنفس اقتصاد ایران در دوران تحریم را باز نگه می‌دارد اما آیا این بهبود روابط، در حوزه نفت هم تاثیری دارد؟ پاسخ مشخص است: خیر!

1-ایران و عربستان همواره در اوپک، رقیب هم بوده‌اند؛ چه در زمان حکومت پهلوی و چه در زمان جمهوری اسلامی. به جز مقاطع کوتاهی در‌دوران ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی و خاتمی، روابط دو کشور، دوستانه و تنگاتنگ نبود و در همان مقاطع زمانی هم در اوپک اختلاف نظر داشتند. پس قرار نیست با برقراری روابط دو کشور، انتظار داشته باشیم در حوزه نفت هم مشارکت راهبردی بین دو کشور ایجاد شود.

2-ایران و عربستان، زمانی در اوپک با هم در رقابت بودند که تولید نفت ایران بالاتر از امروز بود. اما حالا مدتهاست که ایران از عربستان فاصله گرفته است. عربستان سعودی در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۳۲۶ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته درحالیکه ایران در ۱۱ ماه امسال تا پیش از اسفند، فقط ۱۴ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته که مشخص نیست تمام آن هم ارزی باشد و احتمال دارد بخشی از آن به صورت تهاتر با کالا بوده باشد. چنین تفاوت معناداری نشان می‌دهد که ایران بدون لغو تحریم نه می‌تواند رقیبی برای عربستان باشد و نه مشارکت و تعامل معناداری با عربستان داشته باشد.

3-شرکت هواپیمایی «ریاض ایر»؛ عربستان به تازگی اعلام موجودیت کرده و قرار است ۷۸ فروند «بوئینگ ۷۸۷ دریم‌لاینر» خریداری کند؛ سفارشی که پنجمین سفارش بزرگ خرید هواپیما در تاریخ شرکت آمریکایی بوئینگ محسوب می‌شود. ارزش سفارش خرید این ۷۸ فروند هواپیما ۳۷ میلیارد دلار اعلام شده است. عربستان امیدوار است تا سال ۲۰۳۰ بتواند به کمک دو شرکت «سعودی» و «ریاض ایر» سالانه ۳۳۰ میلیون مسافر هوایی را جابجا کند و با دیگر فرودگاه‌های بزرگ خلیج‌فارس از جمله دبی، دوحه و ابوظبی رقابت کند. ایران‌ هم پس از برجام بیش از ۱۰۰ فروند هواپیمای جدید سفارش داد که فقط ۳ ایرباس و چند فروند ATR به کشور رسید و با بازگشت تحریم‌ها سایر سفارشها تعلیق شد. عربستان همانند امارات و قطر با پول نفت (و گاز) خود، سرمایه‌گذاری‌های بزرگ انجام می‌دهند تا اتکای خود به نفت و گاز را کاهش دهند اما ما در ایران حتی از همین سرمایه نفت و گاز خود هم درست استفاده نمی‌کنیم و تا زمانی که تحریم‌ برقرار باشد، در بر همین پاشنه می‌چرخد!

4- برقراری دوباره روابط با عربستان خوب است اما برای برقراری تعامل اقتصادی مطلوب با دنیا نیاز به برقراری روابط متوازن با همه کشورها داریم؛ از شرق و خاورمیانه تا غرب.
*حمیدرضا شکوهی