گاز طبیعی سلاح جنگ سرد جدید شد

آتش سوزی که یک روز صبح در اوایل ماه ژوئن در تاسیسات مایع سازی گاز طبیعی در تگزاس روی داد و در مدت ۴۰ دقیقه مهار شد، شاید خوراک خبری مطبوعات محلی به نظر برسد اما پس‌لرزه‌های مالی و سیاسی آن با گذشت سه هفته، همچنان در اروپا، آسیا و نقاط دیگر انعکاس پیدا کرده است.
به گزارش ایسنا، گاز طبیعی اکنون به جذاب‌ترین کالا در دنیای امروزی تبدیل شده است. با رشد حدود ۷۰۰ درصدی قیمت در اروپا از ابتدای سال میلادی گذشته و رساندن این منطقه به آستانه رکود، گاز طبیعی به محرک اصلی تورم جهانی تبدیل شده و در قلب رویارویی قدرتهای بزرگ قرار گرفته است و این رویارویی به حدی بوده که برنامه‌های غرب برای مبارزه با تغییرات اقلیمی، دچار پسرفت شده‌اند.
به عبارت دیگر، گاز طبیعی اکنون با نفت به عنوان سوخت اثرگذار در مسائل ژئوپلیتیکی، رقابت دارد.
این جنگ در اوکراین بود که با حذف میزان قابل توجهی از عرضه، بحران گاز را به سطح جدیدی رساند. روسیه تحویل گاز از طریق خط لوله به اروپا که می‌گوید می‌خواهد خرید سوخت‌های فسیلی از روسیه را به هر نحوی قطع کند را کاهش داده است. تلاش اروپا برای پر کردن مخازن ذخیره سازی گاز پیش از زمستان، به یک بن بست جهانی تبدیل شده است زیرا کشورها در رقابت برای دریافت محموله‌های اندک LNG، پیش از فرا رسیدن زمستان در نیمکره شمالی هستند.
نفت جدید؟
آلمان می‌گوید کمبود گاز می‌تواند فروپاشی مشابه برادران لهمان را رقم بزند زیرا قدرت اقتصادی اروپا با چشم انداز کم سابقه کمبود نیرو برای کسب و کارها و مصرف کنندگان مواجه شده است. خط لوله نورد استریم اصلی که گاز روسیه را به آلمان حمل می کند قرار است ۱۱ ژوییه به مدت ۱۰ روز برای تعمیرات تعطیل شود و نگرانی رو به رشدی وجود دارد که مسکو ممکن است دیگر این خط لوله را باز نکند.
سران گروه ۷ به دنبال راه‌هایی برای محدود کردن درآمد گازی روسیه هستند که به تامین مالی هزینه‌های جنگ در اوکراین کمک می‌کند. از این رو از سرمایه گذاری‌های جدید در LNG حمایت می‌کنند. در این بین، کشورهای فقیری که سیستمهای انرژی خود را بر مبنای گاز ارزان بنا نهاده بوده‌اند اکنون برای تامین گاز به سختی تقلا می‌کنند.
کوین بوک، مدیرکل شرکت تحقیقاتی "کلیر ویو انرژی پارتنرز" در واشنگتن می‌گوید: وضعیت فعلی برای گاز طبیعی مثل دهه ۱۹۷۰ برای نفت است. دنیا اکنون همان طوری درباره گاز فکر می کند که زمانی درباره نفت فکر می کرد و نقش اساسی که گاز در اقتصادهای مدرن و نیاز برای تامین و متنوع کردن منابع تامین انرژی ایفا می کند، بدیهی‌تر شده است.
گاز طبیعی سابق بر این کالایی بود که در بازارهای منطقه‌ای مبادله می شد. اما اکنون و در حالی که به نظر می رسد جهانی سازی در اکثر بخشهای اقتصاد جهان عقب نشینی پیدا کرده است، تجارت گاز جهت معکوسی پیدا کرده و به سرعت جهانی سازی می شود.
کشورهای زیادی به استفاده از گاز در راستای عبور به سوی منابع انرژی پاک و کنار گذاشتن استفاده از سوختهای آلاینده ای مانند زغال سنگ و در بعضی موارد انرژی هسته‌ای، روی آورده اند. تولیدکنندگان بزرگ مانند آمریکا که به سرعت به رده صادرکنندگان بزرگ صعود کرده و با قطر به عنوان بزرگترین صادرکننده LNG در جهان رقابت می کند، شاهد افزایش تقاضا برای تولیدشان بوده‌اند. سال میلادی گذشته ۴۵ کشور LNG وارد کردند که تقریبا دو برابر یک دهه پیش بود. اما حمل گاز برخلاف نفت دشوارتر است و باید در تاسیساتی مانند کارخانه فریپورت تگزاس، مایع سازی شود تا قابل حمل شود. به همین خاطر، یک انفجار جزئی در یک تاسیسات معمولی، چنین تاثیر بیش از حد معمول، بالایی داشته است.
بحران جاری
قیمت گاز در اروپا و آسیا در هفته‌های پس از تعطیلی موقتی فریپورت، بیش از ۶۰ درصد افزایش پیدا کرد. در همین دوره، عرضه گاز روسیه کاهش بیشتری پیدا کرد. اما در آمریکا، قیمت گاز حدود ۴۰ درصد کاهش پیدا کرد زیرا تعطیلی تاسیسات LNG به معنای فراوانی گاز برای مصرف داخلی بود.
سیگنالهای زیادی از محدودیت شدید عرضه در بازار وجود دارد. جنگ و کووید ممکن است بازارهای همه کالاها از گندم گرفته تا آلومینیوم و زینک را متلاطم کرده باشد اما در مقایسه با بلایی که سر قیمت‌های گاز جهانی آمده است، هیچ به حساب می‌آید. گاز اکنون در آسیا سه برابر گران‌تر از یک سال پیش است. در اروپا، گاز یکی از دلایلی اصلی صعود نرخ تورم به رکورد بی‌سابقه به شمار می‌رود.
گاز طبیعی در آمریکا ارزان‌تر مانده است اما حتی در این کشور هم امسال قیمتها پیش از تعطیلی فریپورت، دو برابر شده بود. با تلاش همه متحدان سیاسی آمریکا از آلمان گرفته تا اوکراین برای خرید گاز آمریکایی، تولیدکنندگان آمریکایی هشدار داده‌اند فروش بیشتر به خارج، به معنای هزینه‌های داخلی بالاتر است.
پروژه‌های سرمایه گذاری در گاز، در بعضی موارد به معنای چرخش ۱۸۰ درجه از سیاست‌هایی است که مبارزه با تغییرات اقلیمی را به خصوص در اروپا دنبال می کردند. وام دهندگان تحت حمایت دولت نظیر بانک سرمایه گذاری اروپا و بانک توسعه و بازسازی اروپا که به فاینانس انرژی تجدیدپذیر متمرکز بودند، این تغییر رویکرد را اعلام کرده و از تمایل بیشتر به حمایت از این پروژه‌ها خبر داده‌اند.
اما محاسبات بلومبرگ اینتلیجنس نشان می‌دهد این تلاش‌های بی‌نهایت سریع اروپا ممکن است کافی نباشد زیرا واردات LNG تنها ۴۰ درصد از نیازهای گازی این منطقه را تا سال ۲۰۲۶ برآورده می‌کند که دو برابر سال ۲۰۲۱ خواهد بود اما همچنان بسیار کمتر از حجم گازی است که از سوی روسیه عرضه شده است.
ریسک رکود اقتصادی
به همین دلیل، هشدارهای مربوط به رکود ناشی از کمبود گاز در اقتصادهای اروپا، روز به روز افزایش پیدا می‌کند. دولت آلمان هفته گذشته اعلام کرد سرگرم مذاکره برای نجات مالی شرکت نیروی یونی‌پر است که روزانه ۳۰ میلیون یورو (۳۱ میلیون دلار) ضرر می کند زیرا مجبور است با خرید نقدی گرانتر، افت عرضه روسیه را جبران کند. شرکتهایی مانند غول شیمیایی باسف اعلام کرده‌اند ممکن است ناچار شوند تولیدشان را کاهش دهند.
دویچه بانک درباره ریسکهای رو به رشد رکود قریب الوقوع آلمان در صورت جیره بندی انرژی هشدار داده و به افزایش قیمتهای نیرو در ایتالیا و فرانسه هم اشاره کرده است. مورگان استنلی پیش بینی کرده که کل منطقه یورو تا پایان سال دچار رکود می شود.
برای بعضی از اقتصادهای نوظهور که مجبور شده‌اند برای خرید محموله‌های LNG، با کشورهای ثروتمندتری مانند آلمان رقابت کنند، پیامدهای محدودیت عرضه فاجعه بار بوده است. در پاکستان که سیستم انرژی بر پایه LNG ارزان بوده است، خاموشی‌های برنامه ریزی شده مناطق این کشور را در طول ماه‌های داغ تابستان در خاموشی فرو برده است. فروشگاه‌های بزرگ و کارخانه‌های شهرهای بزرگ دستور یافته‌اند زودتر تعطیل شوند و کارمندان دولتی ساعتهای کمتری کار می‌کنند.
بر اساس گزارش بلومبرگ، تایلند واردات LNG را به دلیل افزایش قیمتها محدود کرده و این کشور در معرض کمبود سوخت قرار گرفته است. میانمار که با بی‌ثباتی سیاسی دست و پنجه نرم می‌کند، خرید LNG را اواخر سال میلادی گذشته که قیمتها رو به افزایش گذاشتند، متوقف کرد. هند و چین هم میزان واردات را کاهش داده‌اند.