صادرات بنزین لیتری ۵۰۰ تومانی؛ ادعا یا واقعیت؟!

اخبار نفت: چند روزی هست موضوع تحقیق و تفحص از شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی خبرساز شده است. صادرات فراورده‌های نفتی، تخلفات در زمینه برندینگ شرکت و عدم انجام تکالیف مربوط به دوگانه سوز کردن خودروها از جمله مواردی بود که در این تحقیق و تفحص مطرح شده تا مورد پیگیری قرار گیرد. اما یکی از بحث برانگیزترین این موارد، صادرات برخی محموله های بنزین در در سال ۹۹ با نرخ ۵۰۰ تومان در هر لیتر بوده که بسیار پایین تر از نرخ عرضه بنزین در ایران است. اما آیا صادرات بنزین لیتری پانصد تومان صحیح است؟ هرچند باید منتظر طرح موضوع تحقیق و تفحص باشیم اما با این حال مرور برخی شواهد می تواند به ما در یافتن پاسخ این پرسش کمک کند.

در سال ۹۹ در رویدادی بینظیر، شاهد صادرات فرآورده‌های نفتی بودیم که به دلایل مختلفی همچون افزایش تولید پالایشگاهها و همچنین کاهش مصرف بنزین در کشور به دلیل کرونا رخ داد. براساس قانون قیمت نفت خام به میزان ۹۵ درصد قیمت صادراتی و فوب خلیج فارس با پالایشگاه‌ها محاسبه می‌شود و قیمت خرید فرآورده‌های نفتی نیز به صورت صادراتی بوده و با نرخ صادراتی با پالایشگاه‌ها محاسبه می‌شود به این مفهوم که هم خوراک و هم فراورده با قیمتی های صادراتی تسویه می‌شوند. به همین دلیل از نظر منطقی نمی توان پذیرفت مثلا نفت خام با قیمت ۳۰ دلار به پالایشگاه‌ها تحویل داده شده باشد؛ چراکه اگر فرض کنیم قیمت نفت خام در آن سال بر مبنای قیمت فوب خلیج فارس ۴۲ دلار بوده نهایتاً براساس آن قانون می‌توان تا حدود ۳۹ و ۴۰ دلار مبلغ نفت را با پالایشگاه‌ها محاسبه کرد و بر همین مبنا اختلاف قیمت ۱۲ دلاری بین نفت خام و نفت محاسبه شده با پالایشگاه‌ها نمی تواند منطقی باشد.

نکته مهمتر، سود دهی پالایشگاه‌ها در سال ۹۹ است که ادعای ارزان فروشی بنزین و همچنین پایین بودن قیمت فروش فرآورده نسبت به قیمت نفت خام تحویلی به پالایشگاه‌ها را می تواند نقض کند. در مجموع ۱۰ پالایشگاه موجود در کشور در آن سال، ۹۳ هزار میلیارد تومان سود عملیاتی داشتند درحالیکه سود عملیاتی در سال ۹۷ حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان بود و این بدین معناست که میزان سود پالایشگاه‌ها در سال ۹۹ حدود ۹ برابر سال ۹۷ بوده است. یعنی هم میزان صادرات افزایش داشته و هم ارزان فروشی فرآورده‌های نفتی نقض می شود. دلیل این امر هم می تواند بازاریابی خوب فرآورده‌های نفتی باشد بطوریکه صادرات انواع فرآورده به خصوص بنزین به عراق، افغانستان، پاکستان و چند کشور حاشیه خلیج فارس افزایش پیدا کرد و فعالیت قاچاقچیان و دلالان بنزین که نیاز این کشورها به بنزین را با قاچاق از طریق ایران تامین می به شدت کاهش یافت.

فراموش نکنیم که فروش بنزین در بورس انرژی در آن دوره براساس قراردادهای آتی صورت گرفته و پول آن نیز نقدا دریافت شده تا نیازهای کشور در آن دوره بویژه دارو تامین شود؛ موضوعی که مدیران فعلی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران منتقد آن بوده و معتقدند تامین بنزین در قراردادهای پیش فروش برای آنها بسیار دشوار بوده است. در برخی منابع ذکر شده که در سال ۹۹ که مورد بحث است، نزدیک به ۸ میلیون تن بنزین فروخته شده و تقریباً حدود ۴ میلیارد دلار نیز درآمد برای کشور حاصل شده است. چنین آمار و ارقامی را اگر در کنار آمار مربوط به سوددهی پالایشگاهها در آن سال قرار دهیم در می یابیم که شبهه ارزان فروشی بنزین نمی توان از نظر منطقی درست باشد.